Promotie aan de hogescholen

Versie 20171002 WvdV/JJ

Het huidige promotierecht (ius promovendi)

In Nederland hadden tot voor kort alleen hoogleraren het recht om de graad van Doctor toe te kennen (ius promovendi). Sinds 1 september 2017 hebben ook andere gepromoveerde personeelsleden van een universiteit dit recht. Art. 7.18, vierde lid WHW luidt met het in werking treden van de Wet bevordering internationalisering hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek sinds 1 september 2017:

“Voor elke promotie wijst het college voor promoties een promotor aan. Als promotor kunnen worden aangewezen een hoogleraar of, voor zover aan diegene de graad Doctor of Doctor of Philosophy is verleend, een ander personeelslid van een universiteit, een levensbeschouwelijke universiteit of de Open Universiteit dat naar het oordeel van het college voor promoties over voldoende bekwaamheid beschikt om als promotor op te treden. (…)”

Tijdens de behandeling van dit wetsvoorstel vroeg de PvdA of de regering ter bevordering van het wetenschappelijke klimaat in de hogescholen ook had overwogen het ius promovendi te verlenen aan gepromoveerde lectoren die binnen een gezamenlijk onderzoeksprogramma met de universiteit participeren en onderzoeken van promovendi begeleiden.[1] De minister antwoordde dat de regering dit niet heeft overwogen bij dit wetsvoorstel. Volgens de minister kan een lector aan een hogeschool, voorzien van een promotie, gekwalificeerd en ook voorzien van een nulaanstelling als UHD, als promotor optreden. [2] Lectoren hebben dus nog geen “eigen” promotierecht uit hoofde van hun aanstelling als lector.

Uitbreiding van het promotierecht

De doelen van de uitbreiding van het promotierecht aan gepromoveerde niet-hoogleraren aan een universiteit in de Wet bevordering internationalisering hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek zijn volgens de regering drieledig[3]:

• het Nederlandse promotiestelsel meer laten aansluiten bij internationale ontwikkelingen;
• meer bijdragen aan een aantrekkelijker vestigingsklimaat;
• betere loopbaanperspectieven bieden voor buitenlandse en Nederlandse onderzoekers.

De vraag is nu of de wet deze drie doelen optimaal dient. Zou toekenning van het promotierecht aan lectoren meer kunnen bijdragen aan de gewenste internationale aansluiting, een aantrekkelijker vestigingsklimaat en betere loopbaan perspectieven?

Internationale aansluiting

Het Rathenau Instituut heeft op verzoek van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een vergelijking gemaakt van de situatie in negen Europese landen (België, Engeland, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Noorwegen, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland).[4] Daarbij is zowel gekeken naar de vraag of ook anderen dan hoogleraren als promotor kunnen optreden als naar de waarborgen die er in het stelsel zijn om de kwaliteit van een promotie te zekeren. Uit dit onderzoek blijkt dat in de meeste landen ook niet-hoogleraren kunnen optreden als promotor. Het waarborgsysteem verschilt per land. In Ierland hebben Universities of Applied Sciences (Institutes of Technology) zelf promotierecht. Voor de kwaliteitsborging bestaat in Ierland het technological higher education quality framework (theqf).[5] Theqf onderscheidt acht beginselen voor kwaliteitsborging en verbetering.[6] In het International Quality Assurance and Enhancement (IQAE) of Research is vastgelegd hoe deze beginselen voor onderzoek uitwerken.

Aantrekkelijker vestigingsklimaat

Bedrijven en instellingen in Nederland kunnen internationaal concurrerend zijn als zij innovatieve producten en diensten blijven leveren. Daarvoor hebben zij mensen nodig die onderzoek kunnen doen op master en doctor niveau. De praktijk heeft ook behoefte aan onderzoek op promotieniveau. De Nederlandse universiteiten leveren hier een belangrijke bijdrage aan. De behoefte vanuit de praktijk is echter groter (zie hieronder) en voor enkele specialistische terreinen bestaan geen universitaire opleidingen.

De opleidingen in de kunsthogescholen en hogere zeevaartscholen in Nederland zijn bijvoorbeeld het hoogste opleidingsniveau op het betreffende vakgebied. Er is voor deze sectoren (kunst, maritiem officier en hydrografie) geen pendant aan de universiteiten in Nederland. De kunsthogescholen ontwikkelen eigen masteropleidingen en lectoraten waar zowel praktijkgericht onderzoek als een eigen soort onderzoek, artistic research, wordt gedaan. Binnen de zeevaartscholen zijn de afgelopen jaren een eigen masteropleiding (marine shipping innovations) en lectoraten ontwikkeld. De afgestudeerde kunst en maritieme masters die promotieonderzoek willen gaan doen, moeten nu uitwijken naar het buitenland.

Betere loopbaanperspectieven

Prof. Lou de Leij (Dean van de Groningen Graduate Schools) bepleit dat het Nederlandse promotiestelsel op de schop gaat.[7] Hij is van mening dat Nederland succesvol is in het doen van goed (specialistisch) onderzoek maar dat het systeem faalt in het geven van een goede opleiding tot breed inzetbare, zelfstandig opererende kenniswerker. De Leij stelt dat veel meer aandacht gegeven moet worden aan een gerichte opleiding van de promovendus voor een vervolg carrière buiten de academie.

Lectoren zijn met hun ervaring in praktijkgericht onderzoek bij uitstek gekwalificeerd voor het opleiden van een promovendus tot een breed inzetbare, zelfstandig opererende kenniswerker voor een vervolgcarrière in de praktijk. Een recente ontwikkeling bij enkele Nederlandse universiteiten betreft de Doctor in Business Administration (DBA) in navolging van de Angelsaksische landen. Dit betreft een promotie gericht op de praktijk. Te overwegen is dit recht ook bij lectoren neer te leggen, mogelijk in een alliantie met enkele universiteiten.

De volgende stap

De Vereniging van Lectoren stelt vast dat het toekennen van promotierecht aan lectoren kan bijdragen aan de gewenste internationale aansluiting, een aantrekkelijker vestigingsklimaat en betere loopbaan perspectieven voor onderzoekers. De eerste stap richting het promotierecht voor lectoren is gezet met de Wet bevordering internationalisering hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. De volgende stap richting een eigen promotierecht voor lectoren is het inrichten van een kwaliteitssysteem. De Vereniging van lectoren wil daar een bijdrage aan leveren.

Discussieer mee

30 november 2017 organiseert de Vereniging van Lectoren een workshop over promotierecht. Deze workshop wordt gehouden binnen het congres “Pak de Ruimte” van Regieorgaan Sia.